Η Φυσικοθεραπεία στην Κυστική Ίνωση
Τεχνικές Παροχέτευσης Των Αεραγωγών
Ο καθαρισμός των αεραγωγών μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Στις περισσότερες τεχνικές είναι απαραίτητη η ενεργητική συμμετοχή του ασθενή, ενώ σε κάποιες χρειάζεται βοηθός. Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η σωστή εκπαίδευση και η περιοδική παρακολούθηση από τον φυσικοθεραπευτή.
Ενεργητικός κύκλος αναπνευστικών τεχνικών
Ο ενεργητικός κύκλος των αναπνευστικών τεχνικών (ΕΚΑΤ) χρησιμοποιείται για να κινητοποιήσει και να απομακρύνει τις πλεονάζουσες βρογχικές εκκρίσεις Τα συστατικά στοιχεία του ΕΚΑΤ είναι ο έλεγχος της αναπνοής, οι ασκήσεις θωρακικής έκπτυξης και η τεχνική της βεβιασμένης εκπνοής. Ο ΕΚΑΤ μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς βοηθό, ή και με βοηθό και σε οποιαδήποτε θέση.
O έλεγχος της αναπνοής (ΕΑ) είναι η ήπια, φυσιολογική αβίαστη αναπνοή, η οποία χρησιμεύει ως διάλειμμα για την αποφυγή επιδείνωσης της κατάστασης. Ο ασθενής επικεντρώνεται στο άνω μέρος του θώρακα και χαλαρώνει το άνω και τους ώμους
Οι ασκήσεις θωρακικής έκπτυξης (ΑΘΕ) δίνουν έμφαση στην εισπνοή και σκοπό έχουν την αύξηση της χωρητικότητας των πνευμόνων για την ελάττωση της αντίστασης του αέρα. Μπορούν να συνδυαστούν με δονήσεις και πλήξεις του θώρακα, και στη συνέχεια να ακολουθήσει ο έλεγχος της αναπνοής.
Η τεχνική της βεβιασμένης εκπνοής (TBE) είναι ένα ή δύο χνωτίσματα σε συνδυασμό με έλεγχο της αναπνοής. Το χνώτισμα σκοπεύει στη μετακίνηση των εκκρίσεων από τους περιφερικούς αγωγούς προς τους κεντρικούς ώστε να είναι εφικτή η απομάκρυνση περισσότερων εκκρίσεων με έναν βήχα.
Η τεχνική αυτή μπορεί να ξεκινήσει από τα 2 έτη ως παιχνίδι, ενώ από την ηλικία των 8-9 ετών το παιδί μπορεί να αναλάβει πλήρως την ευθύνη για την εφαρμογή της.
Βρογχική Παροχέτευση – Πλήξεις και Δονήσεις
Αποτελεί μια από τις παλαιότερες φυσικοθεραπευτικές τεχνικές για τον καθαρισμό των αεραγωγών. Βάσει της ανατομίας του βρογχικού δέντρου ο ασθενής τοποθετείται σε διάφορες θέσεις – ύπτια, πρηνή, πλάγια, ημιπλάγια, καθιστή θέση- υπό συγκεκριμένες γωνίες έτσι, ώστε οι αεραγωγοί των διαφόρων τμημάτων του πνεύμονα να έχουν κλίση προς τα κάτω. Η βαρύτητα συνεπώς έλκει τις εκκρίσεις από την περιφέρεια προς το κέντρο. Οι πλήξεις και οι δονήσεις χρησιμεύουν για την αποκόλληση των εκκρίσεων από τα τοιχώματα των αεραγωγών, αφού η κινητική ενέργεια που εφαρμόζεται εξωτερικά στον θώρακα μετατρέπεται σε δόνηση εντός αυτού. Αν και είναι απαραίτητος κάποιος βοηθός και η χρήση ειδικού κρεβατιού, ή μαξιλαριών, ο ασθενής μπορεί να εφαρμόσει την τεχνική αυτή και μόνος του, για συγκεκριμένες θέσεις μόνο.
Γιλέκο
Πρόκειται για την εφαρμογή δονήσεων υψηλής συχνότητας στο θωρακικό τοίχωμα μέσω της χρήσης ενός γιλέκου γεμάτο αέρα, το οποίο συνδέεται με μια γεννήτρια παραγωγής παλμικών ώσεων. Είναι δυνατή η ρύθμιση συχνότητας και έντασης των δονήσεων. Ως γενικός οδηγός ισχύει ότι οι παράμετροι ρυθμίζονται σταδιακά μέχρι το ανώτατο όριο αντοχής του ασθενή, ο οποίος δεν συμμετέχει ενεργητικά. Μπορεί να εκτελεί οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα επιθυμεί. Η συσκευή είναι μεταφερόμενη, αλλά όχι πλήρως φορητή.
πηγή: www.respiratorycare.hill-rom.com
Θετική εκπνευστική πίεση – PEP mask
Η έννοια της θετικής εκπνευστικής πίεσης (ΘΕΠ) αποτελεί τη βάση για διάφορες τεχνικές καθαρισμού των αεραγωγών. Υπάρχει η δυνατότητα χρήσης μάσκας (PEP mask), η οποία περιβάλλει το στόμα και στην οποία προσαρτάται ρυθμιζόμενη αντίσταση, ενάντια στην οποία εκπνέει ο ασθενής. Ο φυσικοθεραπευτής χρησιμοποιεί μανόμετρο, προκειμένου να μάθει ο ασθενής να φυσάει με την κατάλληλη ένταση, ώστε να ανοίγουν οι αεραγωγοί και να απομακρύνονται οι εκκρίσεις. Σε πιο περίπλοκες περιπτώσεις μπορεί αρχικά να εφαρμοστεί σπιρομετρία για την επιλογή της κατάλληλης αντίστασης. Η συσκευή είναι φορητή, ενώ η εκπαίδευση με το μανόμετρο είναι απαραίτητη μόνο κάθε φορά που ο ασθενής επιλέγει διαφορετική αντίσταση, ή σε περιοδική βάση για τον έλεγχο της σωστής τεχνικής.
Θετική εκπνευστική πίεση με ταλάντωση – Flutter, Cornet, Acapella
Η θετική εκπνευστική πίεση μπορεί να συνδυαστεί με την παραγωγή δονήσεων στον θώρακα. Χρησιμοποιούνται συσκευές, όπως είναι το Flutter, η οποία παράγει μια ελεγχόμενη, ταλαντούμενη θετική πίεση με εμβόλιμες διακοπές της εκπνευστικής ροής, όταν εκπνέει κάποιος μέσω αυτής. Ο ασθενής φυσάει μέσα στη συσκευή, προκαλείται ταλάντωση μιας μεταλλικής μπίλιας, και οι δονήσεις μεταφέρονται από το σώμα της συσκευής στο θωρακικό τοίχωμα. Ο ασθενής πρέπει να εκπαιδευτεί να φυσάει με συγκεκριμένο τρόπο στη συσκευή, να προσέχει τη θέση του και την τοποθέτηση της συσκευής και να συγκρατεί το βήχα του μέχρι το τέλος της συνεδρίας.
Αυτογενής Παροχέτευση
Είναι μια τεχνική, βάσει της οποίας ο ασθενής ελέγχει την ποσότητα του αέρα που διακινείται κατά τη διάρκεια της αναπνοής και τον τρόπο με τον οποίο ο αέρας αυτός εκπνέεται, ανάλογα με το σημείο της απόφραξης σε περιφερικούς, ενδιάμεσους ή κεντρικούς βρόγχους. Ο ασθενής πρέπει να αφιερώσει αρκετό χρόνο στην εκμάθηση της τεχνικής αυτής και να είναι προσηλωμένος στην εφαρμογή της, προκειμένου τα αποτελέσματα να είναι ικανοποιητικά, ενώ απαιτείται και η καταβολή σημαντικής προσπάθειας εκ μέρους του.
Άσκηση
άσκηση μπορεί να βοηθήσει δευτερευόντως στον καθαρισμό των αεραγωγών, μέσω της γενικής κινητοποίησης του σώματος, ή να αποτελεί κύριο μέσο για τον σκοπό αυτό. Ένα πρόγραμμα ασκήσεων πρέπει να περιλαμβάνει την εκπαίδευση της αντοχής, μυϊκή ενδυνάμωση και κινητοποίηση του αυχένα, της σπονδυλικής στήλης, των άνω άκρων και του θώρακα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραμελούμε τις υπόλοιπες αρθρώσεις του σώματος. Ασθενείς με τάση για απώλεια βάρους, ή σοβαρά διατροφικά προβλήματα δεν είναι εύκολο να ακολουθήσουν ένα τέτοιο πρόγραμμα, ούτε να ωφεληθούν από αυτό. Αν χρειαστεί να γίνουν περικοπές, αυτές πρέπει να αφορούν τις ασκήσεις αντοχής και ενδυνάμωσης και όχι αυτές για κινητοποίηση, καθώς οι τελευταίες είναι και οι λιγότερο απαιτητικές και η απώλεια της κινητικότητας δύσκολα αποκαθίσταται.
Πηγή: Κωνσταντίνος Δ. Κατσουλάκης, Τεχνικές Παροχέτευσης των αεραγωγών «Μάθε για την Κυστική Ίνωση», Σύλλογος για την Κυστική Ίνωση, 2006.
